Van iets geks naar iets anders

Klittenband werd uitgevonden door een man met een hondje. Het beest had regelmatig kleefkruid in zijn vacht. Dat inspireerde de uitvinder tot een materiaal dat goed kon plakken en toch telkens weer losgemaakt kon worden. Een sterk staaltje creatief denken. Want bij creatief denken gaat het om het vermogen nieuwe verbanden te zien en nieuwe relaties te leggen. Wie daar goed in is, houdt zich makkelijker staande in een snel veranderende wereld. Precies daarom zouden we de kinderen van nu moeten stimuleren zich creatief te ontwikkelen. En omdat het leuk is, dat natuurlijk ook.

Bij creativiteit in het onderwijs wordt nog vaak gedacht aan de zogenoemde creatieve vakken. Maar creativiteit gaat over denken en handelen, over nieuwsgierigheid en verwonderen. Het gaat erom niet alleen in rechte lijnen te denken, maar om zaken eens anders aan te pakken, flexibel en op een unieke manier. Het gaat om nieuwe ideeën en vindingrijk zijn.

'Leerkrachten kunnen kinderen helpen in hun creatieve proces door experimenteren en onderzoeken.' In het boek 'Het ideeëntoestel' gebruiken we allerlei laatjes, wieltjes en knopjes als metafoor voor het brein. Aan de hand van de metafoor prikkelen we de nieuwsgierigheid en zetten we aan tot onderzoek en autonoom denken.  

Vier keer creatief
In de lessen die daarbij horen stellen we leerkrachten in staat kinderen te helpen om vier creatieve domeinen aan te spreken.
De eerste is ‘Ontdekken & Verwonderen’. Dit domein gaat over waarnemen met al je zintuigen, bestaande betekenissen loslaten, patronen en vooronderstellingen ontdekken en doorbreken.
De tweede is ‘Verbinden & Vergelijken’. Daarin gaat het om associatief denken, analogieën herkennen en gebruiken én om eens te kijken wat er gebeurt als je de boel eens flink door elkaar gooit.
‘Veranderen & Vervormen’ is het derde domein. Hier gaat het om transformeren, ook wel ver- of ombeelden genoemd. Leren om bestaande vooronderstellingen te gebruiken als springplank voor aanpassing en verandering. Door iets geks en anders te doen komen nieuwe mogelijkheden aan het licht.
‘Maken & Reflecteren’. Dit domein gaat over het creatieve proces. De ontwikkeling van creatieve vaardigheden wordt onderhouden en laat zich verbreden en diversifiëren door het realiseren van ideeën (maken). En het gaat over terugkijken en bijsturen. Kinderen leren als maker, als beschouwer en als criticus naar hun eigen ideeën en die van anderen te kijken en daarop te reflecteren. Gedurende dit proces ontwikkelen kinderen een basale grondhouding van creatief doen en creatief zijn.

Wees zelf creatief
In iedereen zit de mogelijkheid een creatieve denker te worden. Een omgeving die daar ruimte voor biedt en waarin het creatief handelen en denken wordt voorgedaan en gestimuleerd, is alles wat er nodig is. Leerkrachten en leerlingen kunnen elkaar inspireren en door ideeën te combineren worden de mooiste creatieve vondsten gedaan.

Ga aan de slag met de ideeën die een leerling bij een onderwerp heeft. Leg je oordeel aan de kant, borduur voort op ideeën en blijf samen zoeken naar alternatieven. Als leraren inzien hoe waardevol deze creatieve grondhouding  is, brengen we flexibele denkers voort, die klaar zijn voor de toekomst.