Home > Onderwijs begrippen > Groepsdruk
Wat is groepsdruk in het onderwijs?
Groepsdruk is de sociale invloed die leerlingen ervaren om zich aan te passen aan de normen en verwachtingen van hun klasgenoten. In het onderwijs speelt groepsdruk een belangrijke rol, zeker bij jongeren die de behoefte voelen om 'erbij te horen'. Groepsdruk kan positief uitwerken, zoals bij het stimuleren van samenwerking, maar ook negatieve gevolgen hebben, bijvoorbeeld bij pestgedrag of het uitsluiten van leerlingen die ‘anders’ zijn.
Hoe ontstaat groepsdruk in de klas?
Groepsdruk ontstaat vaak vanuit groepsnormen en informele groepsrollen. Leerlingen passen hun gedrag aan om bij de groep te horen of om sociale afwijzing te voorkomen. Tijdens groepsvorming is deze druk het sterkst — met name in de zogeheten ‘storming’-fase van het groepsfasenmodel van Tuckman.
Vormen van groepsdruk
- Directe groepsdruk – expliciete dwang, uitsluiting of aanzetten tot negatief gedrag;
- Indirecte groepsdruk – impliciete verwachtingen waaraan leerlingen zich automatisch conformeren;
- Positieve groepsdruk – sociale aanmoediging om gewenst gedrag te vertonen, zoals samenwerken of meedoen aan groepsdoorbrekend werken.
Wat kan een leerkracht doen tegen negatieve groepsdruk?
Als leerkracht kun je groepsdruk beïnvloeden door bewust te werken aan de groepsdynamiek:
- Stimuleer positieve interactiepatronen en onderlinge steun;
- Formuleer samen met de klas heldere klasnormen;
- Leer leerlingen conflicten hanteren en opkomen voor zichzelf zonder anderen te schaden;
- Zet een sociogram in om sociale netwerken in de klas inzichtelijk te maken;
- Creëer een veilig en inclusief schoolklimaat waar verschillen er mogen zijn.
Groepsdruk herkennen en benutten
Door bewust om te gaan met groepsdruk kun je negatieve effecten verminderen en positieve groepsinvloed benutten. Dat vraagt om alertheid en actief signaleren van uitsluiting of spanningen, maar ook om het versterken van sociale vaardigheden bij leerlingen. Groepsdruk is niet per definitie negatief — mits je het pedagogisch bewust inzet.