Home > Onderwijs begrippen > Groepsnormen

Groepsnormen

Wat zijn groepsnormen in het onderwijs?

Groepsnormen zijn de gedeelde gedragsregels en verwachtingen binnen een groep leerlingen. Deze normen bepalen wat als gewenst of ongewenst gedrag wordt gezien, zowel expliciet (afspraken op papier) als impliciet (wat ‘gewoon’ is). In de klas zijn groepsnormen bepalend voor de sfeer, samenwerking en het gevoel van veiligheid. Ze zijn nauw verbonden met groepscohesie, leerklimaat en het sociale functioneren van leerlingen.

Hoe ontstaan groepsnormen?

Groepsnormen ontstaan zowel bewust als onbewust. Vaak ontwikkelen ze zich tijdens het proces van groepsvorming, beïnvloed door de fase waarin een groep zich bevindt volgens het groepsfasenmodel van Tuckman. Ook groepsrollen en informele leiders spelen hierbij een rol.

• Normen kunnen bewust worden opgesteld met de klas (bijvoorbeeld tijdens de start van het schooljaar);
• Ze kunnen ook stilzwijgend ontstaan door herhaald gedrag dat geaccepteerd wordt;
• Zonder begeleiding kunnen er ook negatieve groepsnormen inslijten, zoals uitsluiting of het normaliseren van grensoverschrijdend gedrag.

Waarom zijn groepsnormen belangrijk?

Duidelijke, positieve groepsnormen dragen bij aan een veilig en constructief klimaat. Ze:

• verminderen negatieve groepsdruk en bevorderen inclusie;
• stimuleren sociale vaardigheden zoals luisteren, samenwerken en conflicten oplossen;
• versterken voorspelbaarheid en rust in de klas;
• ondersteunen effectief klassenmanagement en leerprestaties.

Voorbeelden van positieve groepsnormen

• We luisteren als iemand praat;
• We respecteren elkaars mening, ook als we het oneens zijn;
• We betrekken iedereen bij het groepswerk;
• We lossen conflicten op via conflicthantering en gesprek;
• We melden grensoverschrijdend gedrag bij een vertrouwenspersoon of docent.

Hoe stimuleer je positieve groepsnormen?

Als leerkracht kun je groepsnormen actief vormgeven en sturen. Effectieve strategieën zijn:

• Groepsnormen samen opstellen en zichtbaar maken in het lokaal;
• Positief gedrag expliciet benoemen en waarderen;
• Reflecteren op gedrag tijdens klassengesprekken en via interactiepatronen in de les;
• Normen regelmatig evalueren, zeker bij nieuwe groepsindelingen of bij signalen van negatieve groepsdynamiek;
• Gebruikmaken van aanpakken zoals De Vreedzame School, die normgericht werken integreren in hun methodiek.