De rem erop

Ken je het Marshmallow-experiment? Een kind wordt in een ruimte gelaten met op tafel één marshmallow. Hij krijgt de toezegging dat hij een tweede krijgt als hij het snoepje kan laten liggen. Sommige kinderen zullen zich niet kunnen beheersen en eten de marshmallow op zodra de volwassene de kamer uitloopt. Andere kinderen kunnen dat beter en worden uiteindelijk beloond.

Dit experiment gaat over het onderdrukken van gedragsimpulsen, ofwel inhibitie. Het is één van de executieve functies. In het blog ‘De intelligentie voorbij’ vertel ik wat dat zijn en hoe ze ons handelen bepalen. Inhibitie speelt een belangrijke rol bij het leren. Maar wat kan het lastig toch zijn om je impulsen te beheersen in de klas.

Zeg maar nee, dan krijg je er twee

Jonge kinderen hebben nog geen innerlijke rem. Als ze de kans zouden krijgen, zouden ze snoeptrommels leegeten, alles oppakken wat los en vast zit en handelen naar al hun driften. Het is aan ouders om dat te voorkomen en kinderen te leren dat dat niet kan. Vanaf een jaar of 4 leren kinderen om hun impulsen te controleren.

Het marshmallow-experiment wordt gezien als een belangrijke voorspeller voor de latere carrière. Een kind dat goed in staat is zich te beheersen omdat het doel een tweede marshmallow is, zou later ook beter in staat zijn zich te focussen op een diploma of ander doel.

Maar het experiment heeft nog een uitbreiding die wat minder bekend is. De kinderen werd van tevoren een set prachtige kleurpotloden beloofd. De helft van de kinderen kreeg die ook. De andere helft kreeg een setje lelijke, slechte krijtjes. Daarna werd de proef met de snoepjes gedaan. Kinderen die hadden gekregen wat ze beloofd was, deden het beter in het marshmallow-experiment.

De uitbreiding van het experiment zegt iets over de rol van de omgeving als het gaat om impulsbeheersing. Kinderen die opgroeien in een voorspelbare omgeving en erop kunnen rekenen dat wat ze gezegd wordt ook gebeurt, leren beter om zich te beheersen als dat nodig is.

Bewust van jezelf

Inhibitie speelt een belangrijke rol bij het leren. Wie wel eens voor een groep kleuters heeft gestaan weet dat kinderen soms midden in je verhaal opstaan om naar het raam te rennen. Logisch, er rijdt een grasmaaier en dat is even veel interessanter. Maar er zijn ook kinderen in de bovenbouw die die neiging nog hebben. Voor heb is het lastig om uitleg of instructie te volgen. Ze laten zich afleiden door hun omgeving of reageren te snel. Een voorbeeld is het kind dat vaak slecht scoort op multiple choice vragen. In plaats van alles goed te lezen denkt hij bij antwoord A al: ‘Dat klinkt goed, dit is het!’

Inhibitie gaat over zelfsturing. De Strooptest is een leuk voorbeeld om dat te illustreren. Het is een test die vaak terugkomt in kleine quizjes in bijvoorbeeld tijdschriften. De bedoeling is om de kleuren te benoemen waarin bepaalde woorden geschreven staan. De lastigheid is dat die woorden de namen van de kleuren zijn. Je moet de neiging te lezen dus onderdrukken en alleen naar de kleuren kijken. Wie het wel eens geprobeerd heeft, weet hoe moeilijk dat kan zijn. Het maakt je bovendien bewust van het feit dat je anders moet handelen dan waartoe je geneigd bent. De sleutel voor impulsbeheersing zit dan ook in bewustwording.

Ik begeleidde ooit een jongen die heel vaak door de les heen riep. Het effect was dat zijn docent hem lastig vond, terwijl hij zich eigenlijk van geen kwaad bewust was. Hij had gewoon veel te vragen. De eerste stap was dat we een filmopname maakten. Daarop zag hij zijn eigen gedrag terug. Alleen al door zich bewust te zijn, kreeg hij er meer grip op. Daardoor werden de lessen voor zijn docent én voor hem een stuk leuker.

Verleiding weerstaan? Wegnemen kan ook

Jezelf beheersen kan ontzettend moeilijk zijn. Bewust worden van je impulsen helpt, maar vaak kan het ook zinvol zijn bepaalde prikkels weg te nemen. Wie herkent niet de aantrekkingskracht van telefoons en tablets? Wie reageert niet op belletjes en trilletjes? Soms is het zinvol om heel praktisch een prikkel uit te schakelen. Dat kan ook in het klein. In het voorbeeld van de leerling die te snel reageert op een multiple choice test, kan het helpen de antwoorden eerst af te dekken. De leerling bedenkt dan eerst een antwoord en bekijkt dan of dat antwoord er tussen staat.

Marshmallows zijn voor iedereen moeilijk te weerstaan. Maar een kind dat zijn marshmallow al op heeft voordat de volwassene de deur achter zich dichttrekt is alles behalve gedoemd. Beheersen kun je immers leren. En anders zet je gewoon die zak marshmallows even weg.

Lees meer artikelen over executieve functies
De intelligentie voorbij
Leer ze het zelf te doen
De meester swipe je niet aan de kant

Dit aanbod sluit goed aan bij dit bericht