Groepsrollen
Wat zijn groepsrollen?
Groepsrollen zijn de informele functies of posities die leerlingen binnen een groep innemen. In een klas kunnen leerlingen bijvoorbeeld de rol van leider, helper, grappenmaker of buitenstaander aannemen. Deze rollen ontstaan spontaan tijdens het proces van groepsvorming en hebben veel invloed op de groepsdynamiek.
Waarom zijn groepsrollen belangrijk in het onderwijs?
Groepsrollen beïnvloeden:
- de interacties en communicatie binnen de groep (interactiepatronen);
- de sociale positie en het zelfvertrouwen van leerlingen;
- de samenwerking en taakverdeling bij groepswerk;
- het ontstaan van positieve of negatieve groepsdruk.
Door inzicht te hebben in deze rollen kunnen leerkrachten groepsprocessen sturen en leerlingen gericht begeleiden.
Voorbeelden van groepsrollen
Enkele veelvoorkomende rollen in de klas zijn:
- De leider: neemt initiatief en heeft invloed op groepsbesluiten;
- De helper: ondersteunt klasgenoten en bevordert samenwerking;
- De volger: past zich aan en houdt zich op de achtergrond;
- De grappenmaker: zorgt voor sfeer, maar kan ook afleiden;
- De dwarsligger: zet zich af tegen de groep of regels;
- De buitenstaander: neemt weinig deel, mogelijk sociaal geïsoleerd.
Hoe ga je als docent om met groepsrollen?
- Observeer de klas bewust en breng de rollen in kaart, eventueel met een sociogram;
- Laat rollen rouleren bij groepsopdrachten om talenten te ontdekken en rollen te doorbreken;
- Spreek positieve rollen aan en versterk deze;
- Ondersteun leerlingen in ongunstige rollen met gerichte interventies of gesprekken.
Relatie met andere groepsaspecten
Groepsrollen staan niet op zichzelf. Ze hangen samen met:
- de fase waarin een groep zich bevindt (model van Tuckman);
- de mate van samenhang binnen de klas;
- de structuur van klassenorganisatie en werkvormen.