Doorzie het spel om de invloed

Klassenmanagement is ingewikkelder dan ooit. De klassen zijn groot, de prestatiedruk hoog. Leerlingen hebben allemaal een andere achtergrond en met de invoering van passend onderwijs zijn de groepen nog diverser geworden. Niet gek dat leraren wel eens moeite hebben de rust in de groep te bewaren. Toch vinden velen van hen het best lastig om toe te geven dat ze moeite hebben met een bepaalde klas. Wie geen orde kan houden, lijkt de impliciete boodschap, is geen goede leraar. En dus modderen we door met klassen waar, met inzicht in de groepsdynamiek, veel winst valt te behalen.

Leraren weten vaak alles over de pedagogische en didactische kant van lesgeven, maar voor groepsdynamiek is weinig aandacht. Niet in de opleiding en niet daarna. Gek, want werken met groepen is eigenlijk de basis van het vak. Wie weet hoe hij moet kijken, ziet wat de mores is in de klas en waar die vandaan komt. Met een goede diagnose kun je aan de slag om de orde terug te brengen in de klas.

Wie is de normdrager?
Vergelijk de klas met een apenrots. Door te observeren zie je welke normen en waarden er heersen en wie de meeste invloed heeft. Deze leerling is de normdrager. Vergis je niet, dat is lang niet altijd de leerling met de grootste mond. Ook non-verbaal kan een leerling veel invloed hebben op de groep. En soms laat zijn (of haar 1) invloed zich meer buiten de muren van het klaslokaal zien, terwijl de gevolgen ervan wel degelijk in de klas te voelen zijn. Hoe hij kijkt, erbij zit of wat hij aan heeft, het werkt allemaal door. Zeker een nieuwe groep kan heel gevoelig zijn voor de invloed van de normdrager

Strategen, vermijders en strijders
Als de normdrager vindt dat status belangrijk is, is dat te merken in de klas. Of als hij of zij uitdraagt dat goede cijfers halen iets voor sukkels is, wordt dat de norm. De normdrager komt in verschillende gedaanten voor. Als ‘de strateeg’ bijvoorbeeld, die in een goed blaadje staat bij de leraar en altijd net op tijd stopt. Andere leerlingen komen eerder in de problemen dan hij. Hij is non-verbaal sterk en heeft vaak veel status. Of als ‘vermijder’. Hij vermijdt contact met de leraar zo veel mogelijk en houdt gesprekken kort. Op het schoolplein en op sociale media laat hij zijn invloed gelden. ‘De strijder’ is dan weer veel meer aanwezig in de klas, zowel fysiek als verbaal.

Motieven
Aan de hand van een 3D sociogram, kun je de apenrots doorzien en op zoek naar het motief van de normdrager. Want er is altijd een logische verklaring voor zijn gedrag. Iets thuis, de omgeving, een negatieve ervaring, cultuur of dna. Het kan van alles zijn, maar uiteindelijk levert zijn gedrag de normdrager iets op. Zo kan status faalangst verhullen, of pestgedrag samenhangen met eigen onzekerheden. Als je weet wat het motief is, kun je aan de slag. Door aan te haken bij het motief, kun je de effecten in de klas verminderen.
Wat je strategie uiteindelijk wordt, hangt volledig af van de context. Soms kun je geheime afspraken maken met de normdrager. Of als competitie een rol speelt dan kun je stoppen met het terugkoppelen van de cijfers in de klas. Soms werkt een andere indeling van de klas of zijn afspraken met ouders de sleutel. Zorg in ieder geval altijd dat je met collega’s en ouders op één lijn komt over welke strategie je toepast.

Laat je werkplezier niet vergallen
Het principe van de apenrots kun je ook zien in klassen die lopen als een trein. Ook daar is een normdrager. Waarschijnlijk iemand die vindt dat niemand buiten de boot mag vallen of die laat zien dat goed presteren leuk is. Er heerst een kansenklimaat. Dan heb je als docent een topjaar en kun je je druk maken over de vakinhoud. Is dat niet zo dan kan een moeilijke groep je werkplezier behoorlijk vergallen. Begin met openheid en eerlijkheid naar je collega’s en blijf niet doormodderen. Groepsdynamiek is niet maakbaar, maar je kunt het wel degelijk positief beïnvloeden.  

Dit aanbod sluit goed aan bij dit bericht