Wat is herstelrecht?
Herstelrecht, ook wel bekend als herstelgerichte aanpak of restorative justice, is een methode waarbij conflicten of incidenten niet alleen worden bestraft, maar juist worden opgelost door dialoog en herstel. In het onderwijs betekent herstelrecht dat de nadruk ligt op het herstellen van de relatie tussen betrokkenen – zoals leerlingen, leraren en ouders – in plaats van op het straffen van de dader.
Hoe werkt herstelrecht op school?
Bij het toepassen van herstelrecht in het onderwijs worden gesprekken georganiseerd waarin alle betrokken partijen – de ‘dader’, het ‘slachtoffer’ en eventueel andere betrokkenen – samen zoeken naar herstel. Dit gebeurt vaak via een herstelgesprek, herstelcirkel of bemiddeling. Tijdens zo’n bijeenkomst staat het erkennen van schade, het nemen van verantwoordelijkheid en het maken van afspraken centraal. Een voorbeeld: een leerling heeft een andere leerling gepest. In plaats van een schorsing volgt een gesprek waarin de pester zich bewust wordt van de impact, excuses aanbiedt en samen met de ander afspraken maakt om het vertrouwen te herstellen.
Waarom herstelrecht inzetten in het onderwijs?
Herstelrecht bevordert een veilig schoolklimaat en versterkt sociale vaardigheden, zoals empathie, verantwoordelijkheid en communicatie. Voor scholen betekent het een stap richting positief pedagogisch handelen. In plaats van afstand tussen leerling en school te vergroten, werkt herstelrecht juist verbindend. Daarnaast sluit deze aanpak goed aan bij actuele thema’s in het onderwijs zoals inclusie, sociale veiligheid en burgerschapsvorming.
Wanneer is herstelrecht geschikt?
Herstelrecht is effectief bij conflicten, pestgedrag, agressie, ordeverstoringen of situaties waarbij relaties zijn beschadigd. Voorwaarde is dat de betrokkenen bereid zijn tot dialoog en herstel. Herstelrecht is minder geschikt bij ernstige strafbare feiten waar juridische procedures noodzakelijk zijn.
Implementatie van herstelrecht in de schoolpraktijk
Het invoeren van herstelrecht vraagt om een cultuurverandering: van straffen naar verbinden. Schoolteams kunnen trainingen volgen in herstelgericht werken, bijvoorbeeld via externe partijen of gespecialiseerde onderwijsadviesdiensten. Duidelijke afspraken en betrokkenheid van alle lagen binnen de schoolorganisatie zijn essentieel voor succes.