Leren gebeurt waar je de grens opzoekt

“Meneer, ik wil niet meer naar school.’’

“Dat snap ik. En weet je? Je hebt gelijk. Waarom zou je naar school gaan? De meest succesvolle mensen hebben nooit hun diploma gehaald.”
 Leerlingbegeleiding is in veel gevallen gericht op verandering. Een kind dat niet meer naar school wil, proberen we van gedachten te veranderen. Een leerling die druk gedrag vertoont proberen we rustig te krijgen. In veel gevallen kunnen we coachen wat we willen, maar het kind verandert niet. En een puber laat zich al helemaal niet vertellen wat hij of zij moet doen.

Door het eens over een andere boeg te gooien, humor te gebruiken waar de leerling ernst verwacht, een leerling gelijk te geven waar hij de wind van voren dacht te krijgen of zijn boosheid niet te sussen, maar erin mee te gaan, kan er zomaar iets doorbroken worden. Provocatieve leerlingbegeleiding is erop gericht iemand even van zijn stuk te brengen door vastgelopen patronen te ontregelen. Dat klinkt misschien als een risico, maar echt leren gebeurt daar waar je de grens opzoekt.

Het verhaal van de prins en de kikker
Ik noem provocatieve begeleiding ook wel kikkerbegeleiding. Je ego is in dit verhaal de prins. Dat is wat je van jezelf laat zien. Het gaat hier om aangeleerd gedrag dat je nodig hebt om te overleven. Je prinselijk gedragen is je aanpassen aan de maatschappij. De kikker is wie je van binnen bent, met al je mooie eigenaardigheden, invallen en malle fratsen. Bij de kikker gaat om het echte leven. We proberen onze kikker vaak te verstoppen, uit angst of schaamte bijvoorbeeld, want ‘stel je voor dat ze zien wie ik werkelijk ben…’. Maar de kikker laat zich niet verstoppen. Voor je het weet springt hij op ongelegen momenten uit de vijver, soms met een heftigheid waar iedereen van schrikt. Waar de prins reageert vanuit zijn hoofd en zich aanpast, reageert de kikker vanuit zijn hart en zijn buik. De provocatieve begeleider zet zijn kikker in en activeert die van een ander. 
Een kind dat bijvoorbeeld chagrijnig is, krijgt vaak te horen dat hij moet stoppen. Een andere poging om zijn chagrijn weg te nemen is met positieve woorden. Maar vrolijk meechagrijnen is ook een optie en nog eens drie keer zo leuk! Het kind krijgt daardoor de boodschap dat hij chagrijnig mág zijn. Hij zal het ten eerste fijn vinden dat zijn gevoel wordt gerespecteerd. Bijkomend voordeel is dat het in zo’n situatie heel moeilijk is de negatieve houding vast te houden. In provocatieve begeleiding zeg je eigenlijk tegen je leerling: “Je mag zijn zoals je bent. Als je wilt veranderen kan ik je helpen, maar niks moet.”

Zet je ego aan de kant
De leerling uit de quotes hierboven krijgt te horen dat hij gerust met school kan stoppen. Hij zal zich hoogstwaarschijnlijk nog eens flink achter zijn oren krabben en zich afvragen of het nou wel echt zo’n goed idee is. Wellicht komt hij een week later terug met de mededeling dat hij toch wel zijn diploma wil halen. En als het goed is, voelt dat helemaal als zijn eigen beslissing. “Die coach, daar had ik niet zo veel aan”, zal hij zeggen. “Maar ik wil naar een leuke vervolgopleiding, dus ik ga toch maar aan de bak.”
Een provocatieve leerlingbegeleider moet zijn ego, ofwel zijn prins aan de kant kunnen zetten. Jouw slagen als coach is niet afhankelijk van het succes van de leerling. Die is goed zoals hij is en wordt alleen maar mooier als hij zijn hart kan opzetten en zijn kikker de ruimte geeft. Door aan te voelen wanneer jij jouw kikker in kunt zetten, en ook wanneer je volop prins mag zijn, ben je de beste coach die je zijn kunt; iemand die de ander liefdevol begeleidt en de kracht geeft zijn eigen problemen op te lossen.